De hemel heeft elke gedachte aan wolken verjaagd als ik met mijn huurauto via de Mac Arthur Causeway de azuren baai oversteek en het Art Deco district van Miami Beach achter me laat. Rechts van me op een paradijselijk eiland de aardige optrekjes van Sylvester Stallone, Madonna en andere sterren, met bijpassende grote jachten en body-guards op de toegangsweg. Ze zijn natuurlijk zelden 'thuis' de sterren, maar bij status en roem horen villa's en jachten. Links van me doemt de futuristische skyline van het moderne Miami op.
Dit beeld zal me lang begeleiden - voortdurend vanuit een ander perspectief - ook als ik allang op de 836 rijd. Ik ben op weg naar de Tamiami Trail, de oudste weg van oost naar west van de staat Florida. Bij het begin van de Trail bevind ik me nog midden in de stad, maar langzamerhand wordt de bebouwing minder, tot er nog af en toe een enkel huis staat en daarna niets meer. Uiteindelijk is de metamorfose van het landschap compleet, van de wolkenkrabbers van Miami naar de met zaaggras bedekte vlakte van de Everglades. Het lijkt of je een reis terug in de tijd maakt en dat is natuurlijk onzin, de natuur die mij omringt is net zo goed twintigste eeuw als de auto waarin ik rijd. Alleen heeft de natuur altijd een schijn van tijdloosheid.
Airboat rides
Mijn eerste reisdoel is Shark Valley aan de Tamiami Trail om een tramtour te maken in de Everglades. Langs de weg zie ik reclameborden voor airboatrides op de Everglades en voor een bezoek aan Shark Valley en de Miccosukee village. Ergens in het kanaal dat parallel loopt aan de trail, zie ik een gigantische alligator op de oever in het zwakke ochtendzonnetje zitten. Koud een kwartiertje rijden voorbij de stadsgrens. Af en toe wat vissers langs het kanaal, waarvan enkele met een grote Amerikaanse vlag. Heb ik iets gemist, is het een nationale feestdag vandaag, of horen vlaggen nu eenmaal gewoon bij de standaard visuitrusting? De mijlen op de borden tellen langzaam af naar nul en ik sta nu op de parkeerplaats voor Shark Valley.
Ik loop naar binnen, koop een kaartje bij het houten gebouwtje waar de tram - een soort open bus - voor stopt en wandel wat rond tot het tijd is om te vertrekken. Bij een poeltje staat een jongetje te wijzen en roept zijn ouders. Dan zie ik het ook, verschillende alligators zwemmen hier rond. Nou ja, zwemmen, ze dobberen wat in het water, tussen de rietkragen. De tram komt, ik stap in, een oudere parkwachter zegt 'Have a nice trip' en we gaan. We maken een prachtige rit over een weggetje door de Everglades. Alligators zien we nog weinig, volgens de gids omdat het nog te kil is, pas als de zon aan kracht wint zullen ze de oevers opzoeken om zich op te warmen. (zie voor meer informatie over Everglades National Park, onder meer de seizoengebondenheid van de dieren, Amerika 9805).
Soms wijst de parkwachter, die met zijn geoefende ogen veel meer ziet dan wij, op wat alligatorogen tussen het gras. We arriveren bij het reisdoel, een poel met een uitkijktoren die je kunt bereiken via een soort fly-over, een enorme brug die vreemd aandoet in deze omgeving. Een magnifiek uitzicht heb je hier en in de poel wemelt het echt van de alligators en ik zie ook een reuzenschildpad op een klein eilandje in het meer. Het wordt warmer en er komen steeds meer alligators het land op om van de zon te genieten. Je kunt hier ook fietsen en wandelen langs dezelfde route die de tram volgt.
Op de terugweg zie ik mensen vlak bij de alligators staan, die niet de indruk geven iets van hun omgeving op te merken. Volgens de parkwachter is er in al de jaren van het bestaan van het park maar één incident geweest: in de vijftiger jaren fietste er een jongetje het water in, bovenop een alligator, deze beet, meer van schrik dan uit kwaadaardigheid, de jongen was gewond, maar is later weer volledig hersteld. De ranger vertelt ook dat het sawgrass dat hier groeit erg scherp is, hij plukt wat gras en hij laat dat aan ons voelen.
De Everglades zijn eigenlijk een langzaam stromende rivier van 80 kilometer breed, zegt hij, en het is helemaal geen moeras, het water is ongeveer veertig centimeter diep en daaronder bevindt zich keiharde kalkgrond. Hij illustreert zijn verhaal door het water in te lopen, hij heeft geen laarzen aan, dus dat kost hem een natte broek en soppen in zijn schoenen. Het verhaal dat gaat dat de mensen die in het vliegtuig zaten dat hier een paar jaar terug neerstortte voor een deel nog in leven waren en misschien opgegeten door de alligators, verwijst hij naar het land der fabelen. De grond is hier keihard en niemand zou zo'n crash overleefd hebben. Hij vertelt dat de Everglades bedreigd worden door projecten van de mens die de natuurlijke waterhuishouding verstoren, pas de laatste jaren wordt er moeite gedaan om het natuurlijk evenwicht te herstellen. Het wemelde het hier vroeger van de vogels, maar veel soorten zijn sterk in aantal afgenomen en de ooievaar wordt echt in zijn bestaan bedreigd.
Tomahawks en vredespijpen
Vanaf Shark Valley rijd ik een stukje door naar de Miccosukee village. De bezoeker van de Miccosukee village kan het dorp alleen maar betreden via de giftshop. Even later sta ik in een parafernalia van artikelen waar je allemaal het etiket indiaans of 'native american' aan kunt hangen. Heel indiaans Amerika is hier vertegenwoordigd met gebruiks- en kunstartikelen. Tussen de tomahawks, de vredespijpen en de dreamcatchers zullen ook wel originele Miccosukee artikelen te vinden zijn, maar mijn oog is daar nog niet goed genoeg op getraind om die te kunnen ontdekken. Ik koop zo'n dreamcatcher, die laat alleen mooie dromen door en geen nachtmerries volgens de gebruiksaanwijzing, die hang ik later op in mijn slaapkamer. Ik reken af en haast me naar het Miccosukee dorp achter de giftshop.
De wolken hebben zich weer een weg teruggevochten langs de blauwe hemel en hun donkere uiterlijk voorspelt niet veel goeds. Druk is het niet in het nagebouwde dorp. De Miccosukee die ook hier souvenirs verkopen zien er zeer indiaans uit, al praten ze onder elkaar een uitdrukkelijk Amerikaans slang. Ook de mannen van gevorderde leeftijd hebben lange zwarte haren, waar ik als blanke man met steeds dunner wordend peper en zout kleurig haar, eigenlijk een beetje jaloers op ben. Ik sta voor een chickee, een traditioneel Miccosukee huis. Een chickee is eigenlijk niets meer dan een rieten dak op palen. Riet van gedroogd zaaggras en palen van de weinige bomen op de hammocks, de kleine beboste eilandjes in de Everglades. Meer aan huis heb je niet nodig in het klimaat van Florida, of is het zo dat je niet meer kán bouwen op zo'n kleine hammock. Miniscule eilandjes in een zee van zaaggras verdragen zich niet met zware dichte huizen.
Maar de insecten, dat moet dan toch een plaag geweest zijn? Dat zal dan waarschijnlijk één van de verklaringen zijn voor de traditionele kleding van de Miccosukee, lange rokken, ook voor mannen, hooggesloten bij de nek en met lange mouwen. Opvallend is de geraffineerd gerangschikte veelkleurigheid van de kleding, misschien ooit ontstaan door het aan elkaar naaien van verschillende lappen, zoals mensen in arme tijden doen. Ik zie meerdere chickees, waarvan één een keukenchickee, met in het midden een nu gedoofd kampvuur. In de informatiebrochure lees ik dat de vier cypresstammen die in het centrum van het kampvuur liggen, de levenskringloop voorstellen.
De eerste stam wordt altijd geplaatst in de richting van het Oosten en hun uiteinden komen tezamen in het centrum van het vuur. Het dieet van de Miccosukee bestond uit rijst en vis, aangevuld met wildbraad en eend als de jacht wilde lukken. De vrouwen zijn bekend om hun gebakken pompoenbrood. Aan zo'n chickee is niet veel verloren als je als bewoner onverhoopt snel van deze plek wegmoet, ergens op een andere hammock heb je volgens mij binnen een halve dag weer een chickee staan. Uitstekend geschikt voor een volk op de vlucht. En zo'n volk waren de Miccosukee.
Seminole
De Miccosukee zijn een tak van de Seminole Indianen. Seminole betekent in de taal van de Creek Indianen, wild of weglopers. In het begin van de 18-e eeuw liep een groep van deze Creek - de Oconee - dus weg, weg naar het zuiden, naar Florida. Weg van de toenemende druk van de blanke man uit het noorden. Het mocht niet baten. Drie oorlogen voerden de Seminole tegen de VS. De laatste was van 1855 tot1858. Door de grote overmacht werden de Seminole gedwongen tot overgave en uiteindelijk zoals zoveel andere stammen gedeporteerd naar Oklahama. Op een harde kern van twee- tot driehonderd Seminole na. Het wordt een geschiedenis die de allure van een bijbelverhaal begint te krijgen.
Maar een Mozes die de Rode Zee opende hadden de Seminole niet nodig, want de Everglades is eigenlijk geen moeras, zoals ik al had begrepen van de ranger van Shark Valley, maar een rivier, bijna nergens dieper dan tot kniehoogte en met een bodem van keihard kalksteen. Dus op de vlucht kun je door het water waden, tot je ergens de tijd vindt om een boomstam uit te hollen en zo een kano te vervaardigen, een bithlo. Hier in het dorp ligt er één tentoongesteld. Nog dieper trokken de overgeblevenen de wildernis in en wisten elke poging tot blanke overheersing in de jaren die volgden te weerstaan. Zij zijn de voorouders van alle indianen die heden ten dage in Florida leven. Pas in 1938, bij het aanleggen van de Tamiami Trail zouden deze Seminole de Amerikaanse regering erkennen.
Vier groepen wonen er nu in Florida; ten noorden van Lake Okeechobee ( Miccosukee voor 'groot water'), in het Brighton Reservation en vlakbij Fort Drum leven de Cow Creek Seminoles. Ten zuiden van het meer, op de Big Cypress Reservation leeft een groep Miccosukees evenals in Dania aan de oostkust. Waar ik me nu bevind leeft een groep Miccosukees, die altijd geweigerd heeft om in een reservaat te wonen, en er voor gekozen heeft om hier bij de Everglades, langs de Trail te blijven.
Worstelen
Ik loop langs de alligatorkuil met grote alligators waarmee volgens de folder geworsteld wordt, maar blijkbaar niet vandaag. Het begint keihard te regenen. Ik vlucht het kleine Seminole museum in; wat kleding en gebruiksvoorwerpen, oude foto's en een video over de historie van de Seminole. Het interessantste vind ik de - fotokopieën van de - originele verdragen tussen de Seminole en de Verenigde Staten. Als de bui is overgetrokken verlaat ik het dorpje en koop ik aan de overkant van de Trail een kaartje voor een airboatride, we zijn met een klein groepje, dus we gaan met een kleinere airboat, watjes in de oren tegen het lawaai.
Even later glijden we over het zaaggras, met een gezette indiaanse ranger aan het roer. Een aardige vent die leuk weet te vertellen. De airboats mogen maar in een klein deel van de Everglades varen om de natuur te sparen. We bezoeken een klein nagebouwd dorpje op enkele door houten boardwalks aan elkaar verbonden hammocks en zien daar een heel oude mevrouw aan het borduren op de traditionele klederdracht van de Seminoles. Ik zie in het riet een heel fraai, purperen waterhoen, met prachtig gekleurde snavel en poten.
De lucht is doordrongen van de geur van de wilde knoflook die hier overal groeit. Er is hier ook een opvangcentrum voor gewonde alligators en voor alligatorweesjes. Een mooie tocht, echt de moeite waard. Nog wat doof van de airboat eet ik even later in het Miccosukee restaurant een stevige lunch.
Richting Naples
Ik besluit nog verder de Trail af te zakken richting Naples en daar krijg ik geen spijt van. Eerst stuit ik op het echte dorp van de Miccosukee, het is niet groot, een groepje huizen met het administratieve centrum van de stam. Als ik weer op de weg kom en verder rijd wordt de omgeving steeds woester en kom ik in het gebied van de Big Cypress Swamp.
De omgeving begint een beetje de allure van een woud te krijgen hoewel je hier geen grote cypressen meer aantreft. In het water en de begroeiing langs de weg wemelt het van de vogels: zilverreigers, witte reigers, purperreigers, aalscholvers, slangehalsvogels, woodstorks, waterhoentjes. Vooral deze woodstorks - een soort ooievaar, waar ik later de nederlandse naam schimmelkopooievaar voor vind - worden in hun bestaan bedreigd. Tot mijn verassing kom ik overal kleine indiaanse nederzettingen tegen. Daar een paar chickees, hier een houten huis, verderop een Indian Store. Het lijkt er toch sterk op dat de traditionele manier van wonen, althans voor een deel nog steeds bestaat. Je waant je in een echt authentieke jungle en het enige wat uit de toon valt is een weg, met daarop een auto en daarin een man, ik. Hier hoor je te voet of per kano te reizen. En als je dan je doel bereikt hebt, heb je het idee dat je een inspanning geleverd hebt en dat je in die omringende natuur ook echt thuis hoort. Nu slinger ik me in een twintigste-eeuws stalen cocon over een lint van asfalt en blijf ik overal tegenaan kijken, een vreemde meneer in een gek soort rijdende bioscoopstoel.
Zo af en toe zie ik een alligator en één keer zie ik een otter die de weg oversteekt. In de buurt van Naples verandert het landschap en komt er meer bebouwing. Ik rijd nog even verkeerd en kom in Capri terecht. Een village waar gepensioneerden wonen in heel grote mooie huizen, met lappen van tuinen en verderop in de haven een jacht om de zee op te gaan. Veel groen, veel zon, veel geld.
Mooie schelpen
Ik arriveer in Naples, een aardig, maar wat ingedut stadje, met ook hier veel senioren. Ik ga naar het strand, het is rustig, ik ga lekker in het zonnetje liggen en ik neem een frisse duik in de hevige branding, geweldig. Vreemd genoeg zijn de strandlopertjes en meeuwen minder schichtig dan in Europa, dat is me al vaker opgevallen. Je kunt ze dichter naderen tot ze weglopen of opvliegen. Geen idee hoe dat komt. Of toch wel, een kortere geschiedenis van samenleven met de mens? Maar misschien is het ook wel zo dat deze vogels met de vogeltrek weer in Europa terechtkomen, dat weet ik eigenlijk niet. Vreemd blijft het. Ik vind wat mooie schelpen om mee naar huis te nemen.
Ik heb in het stadje broodjes en bier gekocht en dat smaakt goed op het strand, met het zout van de oceaan op je lippen en de zon brandend op je rug.
Pas als de schemering invalt begin ik aan de reis terug naar Miami.
