De California State Route 1, afgekort CA 1 of SR 1, wordt meestal Highway 1 genoemd. Als natuurwonder kan Highway 1 rond Big Sur op gelijke hoogte gezet worden met de Grand Canyon en Yosemite.
Tot ver in de twintigste eeuw was dit echter onbegaanbaar terrein, nu is het een toeristische attractie van de eerste orde. Er was een tijd dat Cambria, Big Sur en andere dorpen aan de kust van Central California totaal geïsoleerd lagen en bekend stonden om hun afzondering en rust. De tijden zijn veranderd. Niet alleen is de weg die tot 1937 aan beide kanten doodliep, nu helemaal doorgetrokken maar nadat Big Sur in de jaren zestig door hippies en ander volk was ontdekt, is dit een toeristenbestemming van de eerste orde geworden. Een hele verandering voor een stuk kust dat vroeger meestal te ver van Los Angeles of San Francisco werd geacht om interessant te zijn.
Californische Kust
De bezoeker mag zich met recht afvragen of de oude situatie met de geïsoleerde, eenvoudige plaatsjes aan een magistrale kustlijn, niet de betere was. Maar het simpele feit dat hij het zich af kan vragen, betekent dat hij deze kust in ogenschouw neemt en dat zou niet gebeurd zijn als Highway 1 niet was aangelegd, door de bergen die de eerste kolonisten van California nog onbegaanbaar achtten. Gelukkig is het landschap onveranderd mooi en indrukwekkend.
Voor zover het zuid-California betreft, begint Highway 1 in San Francisco. In feite begint deze kustweg op de Canadese grens en volgt hij helemaal de kust van de Stille Oceaan. Wie er de tijd voor wil nemen, kan de hele route volgen van Mexico tot Canada, en zal zich geen moment vervelen. Maar hier beperken we ons tot het gedeelte ten zuiden van San Francisco, en dan beginnen we eigenlijk ook pas bij Monterey, zo'n tweehonderd kilometer verder naar het zuiden.
Hoewel het stuk tussen San Francisco en Santa Cruz op sommige stukken heel mooi is en met zijn eindeloze duinen weer een heel andere kant van de staat toont, wordt Highway 1 pas echt spectaculair vanaf Monterey. Als Pacific Highway in de buurt van Santa Monica in de greep komt van metropool Los Angeles, verliest hij veel van zijn aantrekkingskracht - daar houden we dus op.
Burgemeester Eastwood
Bixby Creek Bridge, een kilometer of twintig ten zuiden van Carmel, wordt wel beschouwd als het begin van de Central Coast. Neem Monterey en Carmel er ook altijd bij. Carmel by the Sea, het stadje dat bekendheid kreeg omdat Clint Eastwood er zich tot burgemeester liet kiezen toen hij problemen had met een vergunning, is een uiterst plezierig, zij het wat toeristisch badplaatsje met leuke restaurants, winkels en goed strand. Monterey ligt een stukje noordelijker op het schiereiland. Voor onderdak en goede visrestaurants kunt u waarschijnlijk gemakkelijker en goedkoper terecht in Monterey.
Beide plaatsen hebben hun geschiedenis. Carmel werd gesticht door de Spaanse missionarissen die als eerste Europeanen hier nederzettingen bouwden. Daarvan resteert nog de Carmel Mission, een van de mooiste van de keten van missieposten die langs de Californische kust liggen. Bij Monterey denk je aan een vissersplaats met visverwerkingsfabrieken aan het water. Dat komt door John Steinbeck die hier jarenlang woonde en in Cannery Row een onvergetelijk beeld schetste van het stadje in de jaren dertig. Eerlijk gezegd is dat maar beter ook, want nu is Cannery Row wat teveel een toeristentrekpleister geworden. Nog steeds eet je er uitstekend vis maar net als de Fisherman's Wharf in San Francisco krijgt het geheel wat kunstmatige trekken.
Op de punt van het schiereiland, tussen beide stadjes in, ligt Pacific Grove, een rustig toeristenplaatsje dat een soort tijdloos gevoel over zich heeft. Vanaf het eind van de negentiende eeuw vonden hier zomerkampen plaats van Methodisten. De kampementen die zij aanlegden werden later de kern van de populistische chautauqua-beweging die cultuur en educatief vermaak bracht naar plaatsen die totaal geïsoleerd lagen. Langs de kust tussen Pacific Grove en Carmel loopt niet Highway 1 maar Seventeen Mile Drive, de bekendste tolweg van het land. Zo wild als vroeger is deze route bepaald niet meer.
Dat kan ook niet met twee van de bekendste (en duurste) golfbanen van de wereld: Pebble Beach en Cypress Point. De rijke bezoekers van de golfbanen hebben hier nu ook hun landhuizen en dure hotels neergezet. Het is en blijft een mooie route, maar niet spectaculairder dan wat je kunt zien vanaf Ocean Boulevard in Pacific Grove of de Scenic Drive in Carmel, om niet te spreken van de rest van Highway 1. Wel kun je zo zelf een van de beroemdste plekjes California gadeslaan en fotograferen, namelijk de Lone Cypress.
Voordat je verder gaat op Highway 1 passeer je net buiten Carmel dan nog Point Lobos State Park. Het is een van de laatste plaatsen waar nog bossen staan met de Monterey cypress in al zijn door wind en zee gebeeldhouwde schoonheid. Het is ook een goede plek om zeehonden (vandaar de _Lobos' in de naam) en - 's winters - walvissen te zien. Het park is 's zomers zo populair dat je er vroeg bij moet zijn anders sta je in de file.
El Pais Grande del Sur
Bixby Creek Bridge is dus de toegangspoort tot het wildere gedeelte van Highway 1. De brug zelf werd in 1932 gebouwd en was toen de langste betonnen brug ter wereld. De oude kustweg volgt de rand van de rivier om bij Andrew Molera State Park weer aan te sluiten op highway 1. Dit state park ligt op het terrein van een van de eerste nederzettingen aan dit stuk kust. John Juan Bautista' Roger Cooper kwam hier in de jaren vijftig van de vorige eeuw, bouwde een cabin en zette een veeranch op. Als je wilt kamperen, is dit een uitstekende plek.
Iets verder ligt Big Sur (naar El Pais Grande del Sur: het grote stuk ten zuiden van Carmel), de beboste vallei van de Big Sur River. Het dorpje Big Sur (pop. 951) stelt niet veel voor. Tot ver in de twintigste eeuw was het een achterafplaatsje, het enige echte dorp tussen Carmel en Hearst Castle. De naam Big Sur wordt gebruikt voor het hele stuk kust tussen Point Sur Lighthouse en Hearst Castle. Van de hele westkust van de Verenigde Staten die eigenlijk overal de moeite waard is, vormt dit wel het spectaculairste gedeelte, met de bergen die meer dan vijftienhonderd meter uit zee rijzen, waarin de weg lijkt uitgekerfd.
Big Sur Village was ooit zo ongeveer het einde van de beschaving. Tot 1954 was er geen elektriciteit. Dat maakte de plek aantrekkelijk voor de schrijver Henry Miller en zijn vrienden. Tussen 1945 en 1962 woonde Miller regelmatig in de heuvels - de rustiger perioden van zijn leven. Het lokte ook de hippies aan die in de jaren zestig hier bacchanalen aanrichtten - de journalist Hunter Thompson (beter bekend als Gonzo) verbleef er toen enige jaren. Tegenwoordig zijn het veeleer New-Age-adepten en ecotoeristen die hier aanleggen.
Je doet de schoonheid van Big Sur onrecht als u niet uit de auto komt. De uitzichten zijn fantastisch maar alleen kijken is niet voldoende. Stranden en bossen maken dit tot een outdoors-gebied; dat is de reden dat de mensen hier komen. Maak bijvoorbeeld een wandeling in Julia Pfeiffer Burns State Park, voor een picknick bijvoorbeeld, of zoek Pfeiffer Beach op.
En dan begint je aan de grote trek. Ten zuiden van Big Sur begint het stuk kust dat tot 1937 inderdaad letterlijk onbegaanbaar was. De tweebaansweg werd aangelegd na twintig jaar constructie, onder meer door dwangarbeiders (veroordeelde gevangenen). Het landschap wordt ruwer, indrukwekkender. De bomen verdwijnen en de weg die steeds dichter tegen de bergwand aanschurkt, eist alle aandacht op. Waarschuwingen voor rotsverschuivingen zijn geen loze kreten - de kans dat je om een schuifpartij heen moet rijden, is aanzienlijk. In 1983 zorgde een enorme storm voor grote mudslides, waardoor de weg vijftien maanden gesloten was.
Hearst's kasteeltje
Ten zuiden van Big Sur Village ligt Jules Pfeiffer Burns State Park, een verplichte stop voor alle autorijders die nu nog niet uit hun vehikel zijn gekomen. Het park ligt aan beide zijden van Highway 1 en biedt behalve een waterval mooie uitzichten op de Pacific, en, voor wie een wandeling wil maken, bossen met redwoods op de hellingen van de Santa Lucia Mountains.
Highway 1 voert langs de kust, via drie pleisterplaatsen die de naam dorp nauwelijks verdienen, naar San Simeon. Lucia, Pacific Valley en Gorda hebben benzine en burgers, en daar houdt het wel mee op (je zult ze dan ook niet vinden op de kaart). Tussen Pacific Valley en Gorda kom je langs een paar mooie stranden en zult u bij mooi weer geregeld hang gliders langs zien komen. Tussen Gorda en San Simeon liggen veertig kilometer met een paar kleinere state parks maar verder zonder voorzieningen.
Aan het zuideinde van de Big Sur worden de bergen minder hoog en minder steil, en geleidelijk aan krijgen golvende heuvels met grasland de overhand. Boven op een heuvel staat daar dan Hearst Castle, het bizarre kasteel' dat de krantenmagaat hier in de heuvels bouwde. Het gebouw is een ratjetoe van allerlei stijlen en grenst vaak aan de kitsch, maar blijft niettemin razend interessant. U moet er een keer geweest zijn. De historische foto's geven nog een extra dimensie aan wat resteert van deze man en zijn giga-smaak.
Er is een klein museum in het visitor center, vlak bij waar de treintjes vertrekken die u naar het huis brengen. In het museum veel over Hearst, zijn leven en de tijd waarin hij leefde. Er zijn een aantal verschillende tours te maken door het huis. Als u voor de eerste keer komt, is de Introductory Tour aan te bevelen waarin u het huis en de twee grote zwembaden te zien krijgt. Daarnaast zijn er tours die een specifiek onderdeel van het huis of de tuinen eruit lichten. Het is verstandig tevoren reserveringen te maken.
Omdat San Simeon na Disneyland de populairste bestemming is in California, is het plaatsje Cambria, dat een paar kilometer verder naar het zuiden ligt, behoorlijk toeristisch geworden. Voor zo'n drukke plaats is het eigenlijk nog best aardig gebleven. En wie hier overnacht kan mooi de route langs de kust in twee delen splitsen.
Rode pannendaken
Morro Bay heeft als altijd herkenbaar punt de grote monoliet die voor het stadje in de zee staat - Morro Rock. Het ding springt er zo uit dat de rots al in 1542 bij de eerste exploraties van deze kust voldoende opviel om een aantekening van te maken. Morro Bay is een vissersplaatsje met nogal wat restaurants die wat weten te maken van de vangst. Een soort lagune ligt ten zuiden van de stad, in Morro Bay State Park, waar veel vogels te zien zijn. Je kunt er ook kamperen en kayaken.
San Luis Obispo, ongeveer midden tussen San Francisco en Los Angeles gelegen, is oorspronkelijk helemaal rondom de missiepost opgezet. Men zegt dat Mission San Luis Obispo de Tolosa de eerste plaats was waar de missionarissen met hun rode pannendaken begonnen die nu als de mission-style zo kenmerkend zijn geworden voor de hele staat. San Luis, zoals het meestal wordt genoemd, is een levendig en plezierig stadje, goed voor een langer oponthoud.
Beroemd is de Madonna Inn, een high-kitsch ingericht motel, met meer dan honderd kamers die allemaal van elkaar verschillen qua thema. San Luis kan ook bogen op 's werelds enige Bubble Gum Alley. Dat is de naam voor een voetgangersgebied in downtown, tussen Garden en Broad Streets bij Higuera Street, waar sinds de jaren vijftig de jongeren van de stad hun namen en andere informatie op de muren hebben gekalkt met kauwgum in plaats van verfbussen. Op donderdagavond sluit men Higuera Street af voor een farmer's market en straatfeest met live muziek.
Mooiste missiepost
Het spectaculairste gedeelte van highway 1 hebben we hier wel gehad. De weg naar het zuiden wordt breder, vooral waar hij overgaat in Route 101. Route 1 blijft dichter bij de kustlijn maar toch zo ver weg dat u weinig water meer ziet. Het landschap blijft mooi, maar op een andere manier dan bij Big Sur. De plaatsjes langs deze route zijn aardig of onopvallend middle of the road zoals Lompoc dat het verzorgingscentrum is voor de grote Vandenberg Air Force Base.
Een kilometer of zeven van Lompoc, tussen Route 1 en US 101 ligt aan Highway 246 wel nog mijn favoriete missiepost, Mission La Purisima. Hier krijgt u misschien van alle missieposten het beste een indruk van hoe het leven er uitzag in die eerste jaren dat de kolonisten hier woonden. De missie was behoorlijk vervallen geraakt toen hij in de jaren dertig helemaal werd gerestaureerd door de Works Projects Administration, een van Franklin Roosevelt's New Deal bureaus.
Als je hierna nog behoefte hebt aan een echte tourist trap dan moet u vooral stoppen in Solvang. Dit namaak Deense dorp bestaat al sinds 1911, toen een groep Deense immigranten er een coöperatieve gemeenschap opzette. Solvang is uniek omdat het een beeld geeft van waar Amerikanen die nooit in Europa geweest zijn aan denken als ze aan Europa denken. Als zodanig heeft het stadje enige sociologische waarde maar ik kan geen andere reden bedenken om er naar toe te gaan.
Je komt er ook helemaal niet als je een stuk eerder, net boven Santa Maria, Route 166 hebt genomen. Deze schitterende weg voert je door de Sierra Madre Mountains naar Ventura. Deze onherbergzame gebieden laten weer een heel andere kant van California zien - zorg wel dat u goed getankt heeft, er zijn weinig voorzieningen langs deze weg.
Als je gewoon Route 1 bent gevolgd vanuit Lompoc dan komt u op een zeker moment op US 101 richting Santa Barbara. De kustlijn hier heeft de mooiste stranden van California te bieden, bijvoorbeeld bij Gaviota en Refugio State Beaches. Er wordt hier ook danig gesurfd. Als je volkswagenbusjes geparkeerd ziet staan, dan weet u dat het tijd is voor Surf's Up. Hoog boven Refugio State Beach, in de Santa Inez Mountains, ligt de ranch waar Ronald Reagan zich altijd van zijn meest outdoors-zijde liet zien.
Schaduw van LA
Uit praktische overwegingen laten we de kustroute langs Route 1 in Santa Barbara eindigen. Van hier verder naar het zuiden ligt de schaduw van Los Angeles al over het gebied, ook al is Route tussen Oxnard en Santa Monica op sommige plekken zeker de moeite waard. Santa Barbara is de ultieme Zuid-Californische badplaats. De combinatie van studenten (aan de University of California at Santa Barbara), surfers en gewoon zon- en water genietende mensen die geen zin meer hadden om in LA te wonen, geeft de stad een heel plezierig aanzien - daarom groeit Santa Barbara ook zo waanzinnig snel de laatste jaren (helaas).
Dank zij de aardbeving van 1929, waarbij een groot deel van Santa Barbara tegen de grond ging, heeft downtown een heel specifieke mission-sfeer met zijn roodgepande daken, stuco muren en galerijen waar het maar even kan. De stadsbestuurders waren in de jaren van wederopbouw zo gegrepen door de Spanish revival die toen populair was, dat ze consistent de hele stad zo hebben opgezet.
Daardoor heeft het meer van een Middellands Zee stadje dan van een Amerikaanse stad waar planning altijd de tweede viool speelde. Afgezien van bekenden die hier genieten van het leven (Amerika fotograaf David Muench bijvoorbeeld) bezoek ik altijd twee plekken in Santa Barbara: de missiepost en een van de beste boekwinkels die ik ken, Earthling Books. De missiepost was een van de belangrijkste in de keten. De kerk is goed gerestaureerd en het museum is een van de betere aan de keten. De boekwinkel is een voorbeeld van hoe het moet: gemakkelijke stoelen, plezierige sfeer, koffiebar en, niet onbelangrijk, een uitstekende collectie.
Onvergetelijk
Route 1 is zo'n weg waar je nooit genoeg van krijgt, omdat de vergezichten iedere keer weer andere geheimen ontsluieren. Voordat je alle aantrekkelijke stops langs de route hebt ontdekt, bent je ook wel een paar keer langsgeweest. Er valt genoeg te ontdekken.
Highway 1 is een van die onvergetelijke ervaringen in het Amerikaanse landschap, qua indruk vergelijkbaar met Yosemite en de Grand Canyon. De zonsondergangen in de Pacific zijn indrukwekkend, net als, op een heel andere manier, de ochtendmist die hier vaak hangt. Maar een geheim is deze weg niet meer, waardoor het in het hoogseizoen en tijdens weekeinden behoorlijk druk kan worden op de smalle weg.
Als je achter een RV of grote camper komt te zitten, kun je maar het beste ontspannen of, beter nog, uitstappen bij de eerstvolgende gelegenheid. Voor onderdak, zowel op campings als in motels, dien je in de zomer ruim tevoren reserveringen te maken. Probeer het ook eens in andere seizoenen: in de lente bloeien de wilde bloemen, in de herfst kun je rekenen op het meest betrouwbare weer. Zorg in elk geval dat je die auto uitkomt, anders heb je maar een klein stukje van Highway 1 ervaren.
