Er zijn parken waarbij je je afvraagt waarom ze geen Nationaal Park zijn, maar slechts Nationaal Monument. Tot je realiseert dat het de redding was van een prachtig gebied dat bij park-status zeker zou worden overspoeld door toeristen.
Chiricahua National Monument is zo'n park waarvan ik hoop dat het nog lange tijd in relatieve onbekendheid zal voortleven - al kun je er dan beter niet over schrijven natuurlijk.
Land van de rechtopstaande rotsen
Dit park in het zuid-oosten van Arizona, op een kilometer of honderdvijftig van Tucson, biedt een enorme rijkdom aan rotssculpturen waarbij de natuur zich als beeldhouwer heeft uitgeleefd. De Chiricahua Indianen die hier ooit woonden noemden dit gebied het 'land van de rechtopstaande rotsen'. Met hun kenmerkend gebrek aan fantasie kwamen de pioniers later niet verder dan 'wonderland of rocks'. Het geeft echter aan dat beide groepen bewoners danig onder de indruk waren van de omhoogstekende rotsspiralen, de stenen pilaren en vooral de ogenschijnlijk delicaat balancerende gigantische rotsblokken. Ze lijken op een minuscule punt te staan, alsof ze zo kunnen omvallen.
Hoe dit landschap precies is ontstaan, weten we eigenlijk niet. Volgens geologen zouden 27 miljoen jaar geleden vulkaanuitbarstingen in de nabijgelegen Turkey Creek withete as omhoog gespuugd hebben. Eenmaal afgekoeld klonterde die as samen in een laag vulkanische rots van ongeveer achthonderd meter dik, ryolite genaamd. Toen dit gebied werd opgetild om de Chiricahua Mountains te vormen, begon een proces van erosie dat het huidige bizarre rotspatroon opleverde. Op de zwakste lijnen brak en verbrokkelde de rots. Het resultaat is een landschap van rotspunten dat wel iets doet denken aan Bryce National Park in Utah, zij het dat de rotswanden hier grijs zijn, of groen met allerlei fascinerende korstmossen.
Het National Monument is relatief klein, dertig kilometer breed en zestig kilometer lang, en wordt, behalve in westelijke richting, helemaal omringd door het enorme Coronado National Forest. Ook daar zijn interessante rotsformaties te vinden, maar veel meer verspreid. De meest geconcentreerde formaties liggen allemaal binnen het National Monument.
Zwart en dreigend aan de horizon
Het park is een wat vreemd element in het vlakke, droge landschap van zuid-oost Arizona. Ik kwam uit Bisbee, een oud mijnbouwstadje niet ver van de grens met Mexico. De lange weg vanuit het zuiden voerde door een warme en droge brede vallei, net geen woestijn maar veel regen valt hier niet. Rechts van me zag ik steeds de Chiricahua Mountains liggen, zwart en dreigend aan de horizon, een vreemd element, oprijzend uit dit plateaulandschap. Als je er dan in rijdt, opent zich ineens een andere wereld, een koel berglandschap. De hoogste top is de Chiricahua Peak van ruim 3000 meter.
Vanuit dit gebied voerden de Apache Indianen onder hun leiders Cochise en Geronimo aanvallen uit op de pioniers die hun land kwamen bezetten. En inderdaad, als schuilplaats moeten deze bergen ongeëvenaard zijn geweest. Toch moest Geronimo na 25 jaar van overvallen en overallen worden, zich in 1886 overgeven. Hij werd afgevoerd naar een ver reservaat. Meer romantisch ingestelde bezoekers dan ik schijnen hier de geest van de verdreven Indianen nog tegen te komen. Ik kan melden dat ik helemaal niemand tegenkwam en dat is één van de vele charmes van dit park.
Als je het park binnenrijdt, kom je langs het huis van een van de allereerste pioniers die zich hier in 1888 vestigden. Niels en Emma Erickson, Zweedse immigranten die zich hier bijzonder uit hun element gevoeld moeten hebben, bouwden in de Bonita Canyon hun 'little home in the foothills of the Chiricahuas'. De enige buren woonden op een paar kilometer in een blokhut waar J.H. Stafford zich zeven jaar eerder had gevestigd, met zijn 13-jarige bruid, Pauline. De dichtsbijzijnde stad lag op één dag gaans.
Tegen 1920 had Lilian, een van de dochters van Erickson, samen met haar man Ed Riggs, de ranch omgebouwd tot een guest ranch. Ze noemden hem de Faraway Ranch - nadere aanduiding overbodig. In die tijd exploreerde het echtpaar zo'n beetje het hele parkgebied: ze legden wandelpaden aan en namen gasten me op paardrijtochten. Vanaf 1922 gingen ze op pad en toonden foto's van de rotsformaties op kermissen en aan kamers van koophandel in omringende stadjes, om het idee te promoten om van de Chiricahua Mountains een nationaal park te maken.
In 1924 werd Chiricahua een National Monument - een van de dingen waarvoor we president Calvin Coolidge dankbaar mogen zijn. In de jaren dertig legde de het Civilian Conservation Corps, een werkverschaffingsprogramma van de New Deal, kilometers wandelpad aan. Een National Park werd het nooit, maar National Monuments vallen onder goeddeels dezelfde regels als die voor parken en niemand is echt ontevreden met deze status van het gebied.
Amerika's Galapagos Eilanden
Doordat het landschap zich zo onderscheidt van de omliggende Sonoran en Chihuahua Deserts, zijn er heel andere planten en dieren te vinden. In de bergen is het koel, schaduwrijk en zelfs relatief vochtig. Hoewel Mexico bijna honderd kilometer naar het zuiden ligt, hebben de 'sky islands' een planten- en dierenleven dat meer lijkt op dat van de Sierra Madres in Mexico dan op de rest van Arizona. Veel bomen, wilde bloemen en dieren zijn hier in Arizona terecht gekomen terwijl ze nergens anders in de VS zijn te vinden. Het is ook de laatste plaats waar, in 1912, een jaguar te zien was. Herten en javelinas (een soort zwijnen) komt u nog wel tegen onderweg en met enige geluk kunt u een mountain lion, een bobcat of beer zien, meestal op veilige afstand.
Vogelaars kunnen hier hun hart ophalen: de meest ongebruikelijke soorten zijn de Hepatic Tanager, de Red-face Warbler en Elegant Trogon. Ook de Chiricahua vos-eekhoorn is uniek, en dat geldt ook voor boomsoorten als de Chihuahua Pine en de Apache Pine.
De term Sky Islands werd bedacht door Weldon Heald, een schrijver die in de jaren vijftig in de Chiricahua Mountains woonde. Hij probeerde er de pieken mee te beschrijven die hoog boven de omringende woestijn en graslanden uitstaken, zoals eiland uit de zee oprijzen. Doordat het contact tussen deze Sky Islands soms ontbreekt, hebben een aantal species hun eigen evolutionaire ontwikkeling ondergaan. Voor wetenschappers is deze regio een soort laboratorium, 'onze eigen Galapagos Eilanden', zoals één van hen het uitdrukt.
De Sky Islands staan in een overgangszone waar twee grote woestijnen, de Sonoran en de Chihuahua, en twee grote bergruggen, de Rocky Mountains en de Sierra Madres, bij elkaar komen. Deze zone markeert de grenzen van de verspreiding van sommige soorten. De orchideeën van de Sierra Madres bijvoorbeeld, reiken niet verder dan het noorden van de Sky Islands, de Ponderosa Pines van de Rockies houden op bij de Sky Islands. Het is een unieke botanische tuin in een gebied waar twee seizoenen maar regen valt. Wetenschappers in de regio, zoals die van het American Museum of Natural History dat hier onderzoeksstations heeft, bestuderen de differentiatie en specifieke soorten.
Iedere hoek een verrassing
Het hart van het park is Heart of Rocks, dat alleen te voet bereikt kan worden, hetzij vanuit het Visitor Center, hetzij vanuit het eindpunt van de weg die het park invoert. De meeste mensen gaan naar dat eindpunt en wandelen dan het korte Massai Point Nature Trail, om even halt te houden bij Lookout Point. Imponerend, dat zeker, maar qua indruk niet te vergelijken met de ervaring van het afdalen in het Heart of Rocks en rondlopen tussen deze bizarre vormen, met achter iedere hoek opnieuw een verassing.
Pinaccle Balanced Rock en Big Balanced Rock zijn unieke verschijningsvormen: je zou denken dat ze ieder moment kunnen omvallen, zo delicaat balanceren ze op een minimaal vlak. Hoe zijn ze daar terechtgekomen? Bepaalde lagen erodeerden meer dan andere lagen, zodat de rotsblok aan de onderkant als het ware meer werd afgebouwd dan aan de bovenkant.
Ik heb niet alle ongewone rotsformaties in Chiricahua gezien, maar hun namen geven een idee van de bizarre vormen: Duck on a Rock, Totem Pole en Punch and Judy. Hoewel wandelen hier betrekkelijk probleemloos is, kan het gebied gevaarlijk zijn. In juli en augustus kan het flink onweren - dat is trouwens ook de tijd dat ratelslangen het meest actief zijn. De beste omstandigheden om te wandelen zijn in de lente en de herfst. 's Winters kan er sneeuw liggen op de wandelpaden.
De Echo Canyon Loop en de Heart of the Rocks trail zijn de meest interessante wandelpaden. In een dag kun je een aardige roundtrip maken en kamperen is beperkt tot de camping bij het visitor center (in het Coronado National Forest, naast het park gelegen, is vrij kamperen wel mogelijk).
De Ericksons woonden hier tot 1979, toen de National Park Service hun terrein kocht. Rangers geven nu dagelijks rondleidingen door het huis met interessante verhalen over het leven aan de frontier. De Faraway Ranch ligt op ongeveer drie kilometer van het Visitor Center, en vandaar een wandeling van driehonderd meter. Het kan ook met het Faraway Meadow Trail bereikt worden vanuit het Visitor Center. Bij het Visitor Center geeft een korte diavoorstelling een beeld van de mogelijkheden in het park. De rangers kunnen alles vertellen over de wandelomstandigheden. Op de website van National Park Service vind je meer over de wandelomstandigheden en andere praktische informatie.
